تاریخچه آموزش از راه دور

در مورد اینکه چرا آموزش از راه دور به وجود آمد، صاحب نظران امور آموزش اظهار نظرهای مختلفی نموده اند، رشد جمعیت و افزایش تقاضای آموزش عالی، به علاوه توانایی های خاص نظام آموزش از راه دور در پاسخ به تقاضای عمومی یکی از عوامل ایجاد این نظام بوده است. دانیل یکی از عوامل مهم پیدایش این شیوه آموزش را رشد تکنولوژی می داند و معتقد است روی آوردن کشورهای جهان سوم به آموزش از راه دور ریشه در ویژگیهای و قابلیت های این نوع آموزش در پاسخگویی به نیاز جوامع دارد و عللی مانند ارزان بودن، قدرت پوشش وسیعتر، انعطاف، نیاز کمتر به اعضای هیات علمی را در رشد آموزش از راه دور موثر می داند (دانیل، 1996).

تاریخچه آموزش از راه دور در جهان

آموزش غیر حضوری، یا آموزش مکاتبه ای در دهه اول سال 1700 میلادی آغاز شده است. هنوز هم در نقاط مختلف دنیا از جمله در ایران از این شیوه آموزش برای تحصیل و یادگیری، استفاده می شود. آموزش مکاتبه ای که با نامه نگاری مدرسه یا موسسه های واجد شرایط اداره می شد و بین دانشجویان و استادان از طریق نامه نگاری ارتباط برقرار می گردید، مورد توجه دانشجویان و دانش آموزان بود. هم زمان با ایالت متحده امریکا که در زمینه آموزش از راه دور فعالیت داشت، کشورهای اورپایی دوره های آموزش را قبل از سال 1840 به صورت جزوه های خلاصه شده آغاز کرده بودند. اولین دوره آموزش از راه دور دانشگاهی که در سال 1892 تاسیس شد، با اتکا بر اداره پست اداره می شد. روش های بهره گیری از آموزش غیر حضوری مبتنی بر فناوری به اوایل دهه 1900 میلادی باز می گردد. در اواسط قرن بیستم برنامه های آموزشی متنوعی نیز وجود داشت و مجوز اولین رادیوی آموزشی دانشگاهی در سال 1921 صادر شد که اولین پایه شکل گیری آموزش الکترونیکی محسوب می شود. در سال 1960 با تکامل و پیشرفت رسانه ها، فناوری آموزش از راه دور نیز دچار تغییر شد و به جای تکیه بر نظام پستی، دانشگاهها با استفاده ترکیبی از ابزار چند رسانه ای، جهت پشتیبانی آموزشی از دانشجویان ثبت می گردند، به نحوی که علاوه بر انگلستان و امریکا در سایر کشورهای اروپایی و آسیایی موسسات آموزش الکترونیکی توسعه یافت. امروزه آموزش و یادگیری الکترونیکی مبتنی بر استفاده از فناوریهای جدید، ابزاری برای انتقال دانش روز که می تواند انواع تخصص و مهارت در رشته های متفاوت را در اختیار دانش پژوهان قرار دهد. در واقع آموزش الکترونیکی ثابت کرده است که 20 تا 25 درصد یادگیری را نسبت به کلاس های درس سنتی افزایش می دهد (حسن زاده، 1381، ص 124).

تاریخچه آموزش از راه دور اصفهان

تاریخچه آموزش الکترونیکی در ایران به زمان بهره گیری از ابزارهای کمک آموزشی سمعی- بصری شامل نمایش اسلاید و فیلم های آموزشی در کلاس درس باز می گردد. پس از آن تلویزیون آموزشی ملی ایران رسماً به عنوان امر آموزش همگانی از طریق این رسانه در سراسر کشور پرداخت. در ایران دانشگاه ابوریحان بیرونی درسال 1350 شمسی برای نخستین بار نسبت به ارائه آموزش های از راه دور،به صورت مکاتبه ای در هشت رشته تحصیلی اقدام کرد.از سال 1359 تا 1366 آموزش از راه دور در ایران وجود نداشت. اما درخلال این سالها انجام دادن مطالعات و بررسی اولیه منجر به تاسیس دانشگاه پیام نور (1366) و آغاز به کار آن شد (عظیمی، 1383).

در پایان دهه هفتاد آموزش مجازی در دستور کار دانشگاه تهران قرار گرفت و طرح هایی تحت این عنوان آغاز شد. در سال 1380 سایت دانشگاه مجازی دانشگاه تهران با ارائه نه درس برای دانشجویان روزانه دانشگاه راه اندازی شد و از نیم سال اول تحصیلی همان سال بهره برداری شد. در همان سال وزرات علوم، تحقیقات و فناوری از تاسیس دانشگاه اینترنتی خبر داد که تحت نظر آن وزارت، ولی به صورت موسسه غیر انتفاعی نوع اول در سراسر کشور، خدمات آموزش ارائه خواهد داد. به دنبال آن تعدادی از دانشگاهها اعلام کردند که راه اندازی آموزش الکترونیکی را جزء برنامه های خود قرار داده اند و در حال حاضر تعدادی از آنها دروس را به صورت تک درس برای دانشجویان حضوری خود ارائه کرده اند. اندکی بعد از اقدام دانشگاهها در استفاده از روش یادگیری الکترونیکی، آموزش و پرورش که بزرگترین بخش آموزشی کشور است، فعالیتهایی را در این زمینه شروع کرد و در حال حاضر تعدادی موسسه خصوصی نیز از روش آموزش الکترونیکی بهره مندند (عاصمی، 1385، ص 166).

عوامل پیدایش آموزش از راه دور در ایران

1. نیاز روز افزون و گسترده به آموزش

الف) افزایش پوشش تحصیلی

ب) تامین آموزش مادام العمر

2- وجود انواع محدودیت و ممنوعیت برای مخاطبین

الف) ترک تحصیل اجباری

ب) ترک تحصیل اختیاری

3- نارسایی سیستم آموزش سنتی رایج

الف) عدم پوشش کامل در داخل کشور

ب) ناتوانی نسبتاً مطلق در خارج از کشور

4- فراهم بودن امکان فنی گسترش آموزش ها

الف) ساز و کارهای مهندسی آموزشی

ب) آمادگی نسبی فراگیران

وجه تمایز آموزش از راه دور و آموزش سنتی

شاید حدود 95 درصد از کل آموزش رسمی بزرگسالان در کلاسهای درس ارائه می شود. پیشرفتهایی از قبیل آموزش به کمک کامپییوتر، تلویزیون مدار بسته و ابزارآلات آموزشی دیگر، باعث شد تا شرایط مزرعه و میدان، به کلاس درس منتقل شود. الگوهای قدیمی و سنتی آموزش و تدریس بر استاندارد سازی، برابری و اجرا پایه ریزی شده است. برای مثال آموزش از طریق محتوای یکسان، به میزان زمان یکسانی و برای فراگیران داخل دانشکده در زمان یکسان انجام می گیرد (گادولیا[1]، 2002).

آموزش از راه دور پدیده ای است که در پی تمایل فراگیران به دسترسی غیر حضوری به مطالب درسی، محدودیت های زمانی، مکانی و مشکلات حضور اجباری به موقع در کلاسهای درسی به وجود آمد ( آنونیمیوس[2]، 2001).

اینگونه از دوره ها دارای ویژگیهای مختلفی هستند که آنها را از دوره های سنتی آموزش، متفاوت ساخته است. در جدول شماره 1- 2 تعدادی از این ویژگیها در مقایسه با آموزش سنتی بیان شده است.

جدول شماره 1- 2، مقایسه میان آموزش از راه دور و آموزش سنتی، کوک (1998) و یانگ (2000)^[3]